Μανάκια, αδελφοί

(Γιάννης Μ., Αβδέλα Γρεβενών, 1878 – Μπίτολα, ΠΔΜ, 1960; και Μίλτος Μ., Αβδέλλα Γρεβενών 1882; –Μπίτολα, ΠΓΔΜ, 1964). Φωτογράφοι και κινηματογραφιστές. Κατάγονταν από μια παλαιά βλαχόφωνη οικογένεια. Ο Γιάννης Μ. τελείωσε το γυμνάσιο στο Μοναστήριο (σημερινό Μπίτολα) και εργάστηκε ως δάσκαλος ζωγραφικής στο Ιμέρ, στο Τσερνιές και στα Ιωάννινα, όπου άνοιξε και φωτογραφικο εργαστήριο. Διωγμένος από τους Τούρκους, αναγκάστηκε να μεταφέρει την επιχείρησή του στο Μοναστήριο, όπου τον βρήκε ο αδελφός του Μίλτος Μ. (1898) και δούλεψε μαζί του, επιδεικνύοντας μεγάλο ταλέντο στη φωτογραφία. Το 1904-5, προσκαλεσμένοι από τον βασιλιά Κάρολο Α’ της Ρουμανίας, συμμετείχαν στην Μεγάλη Παγκόσμια Έκθεση του Βουκουρεστίου, όπου κέρδισαν το χρυσό μετάλλιο για την ποιότητα των φωτογραφιών τους (τις οποίες εμφάνιζαν στο Παρίσι) και τους απονεμήθηκε ο τίτλος των φωτογράφων της αυλής του Καρόλου. Τον Μάιο του 1905 γύρισαν την πρώτη τους ταινία, Υφάντρες, με μηχανή λήψης Bioscope 300, την οποία αγόρασ ο Γιαννάκης στην πρώτη του επαγγελματική περιοδία στην Ευρώπη. Ακολούθησε μια ταινία με σκηνές από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906 στην Αθήνα και στη συνέχεια άρχισαν να ταξιδεύουν στα Βαλκάνια καταγράφοντας με την κάμερα την καθημερινή ζωή, αλλά και όλα τα μεγάλα γεγονότα της εποχής, από την επανάσταση των Νεοτούρκων έως τους Βαλκανικούς πολέμους κ.ά. Το 1921 δημιούργησαν έναν υπαίθριο κινηματογράφο, τον Μανάκι, και αργότερα (1923) έκτισαν μια κλειστή αίθουσα η οποία λειτούργησε εώς το 1939 οπότε καταστράφηκε από πυρκαγιά. Το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου τους (περίπου 12.000 φωτογραφίες και 67 ταινίες συνολικού μήκους 1.500 μ., προϊόν περίπου 66 χρόνων αδιάακπης ενασχόλησης με τον φακό) περιήλθε το 1955 στις τότε γιουγκοσλαβικές αρχές. Σήμερα ανήκει στο Ιστορικό Αρχείο της Μπίτολα. Οι αδελφοί Μ. θεωρούνται ως οι πρωτοπόροι της φωτογραφίας και του κινηματογράφου στα Βαλκάνια. Οι περιπέτειες του αρχείου τους μνημονεύεται στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου Το βλέμμα του Οδυσσέα (1995).